Πολλοί οι άνθρωποι της τέχνης, πολλοί οι ποιητές, πολλά τα βιβλία και λίγος ο χρόνος μας.
Σε μια εποχή που ο οποιοσδήποτε μπορεί να γράψει βιβλίο, οφείλουμε να είμαστε επιλεκτικοί. Πώς ξεχωρίζουμε ένα καλό βιβλίο στις μέρες μας; Εμένα με προσελκύει πρώτα ο άνθρωπος. Θεωρώ τον αυθεντικό άνθρωπο εγγύηση του ίδιου τού του έργου. Το να συμβαδίζει το πνεύμα με τα λόγια. Αυτό να ξέρετε δεν είναι δεδομένο. Πρώτα γνωρίζω τον άνθρωπο, τον εκτιμώ, και μετά το έργο του. Και όταν αυτά συγκλίνουν, τότε μαγεύομαι.
Όταν συνάντησα την Μαρία Χρονιάρη το πρώτο πράγμα που με καθήλωσε ήταν τα μάτια της. Δυο τεράστια μεγάλα μάτια που το βλέμμα τους είναι τόσο φωτεινό και διαπεραστικό, που μόνο δύο επιλογές αφήνουν στον άνθρωπο που τα αντικρύζει: Να αφήσει το φως να περάσει μέσα του και να αγκαλιάσει δίχως φόβο τη διορατικότητα της Μαρίας αλλά και την ψυχή της – μιας και τα μάτια είναι ο καθρέπτης της ψυχής – ή να κατεβάσει το βλέμμα και να απομακρυνθεί. Του νερού και εγώ, όπως η Μαρία, δεν έχω μάθει να χαμηλώνω το βλέμμα.
Αμέσως λοιπόν κατάλαβα ότι πρόκειται για έναν άνθρωπο με έντονα συναισθήματα. Αμέσως ένοιωσα οικεία και γαλήνια. Αμέσως κατάλαβα ότι τώρα θα μιλήσω με την ποιήτρια, της οποίας ποιήματα μου κράτησαν συντροφιά σε αυτές τις δύσκολες στιγμές που περνάμε όλοι, και θα μου κρατούν, γιατί μια ζωή δεν είναι αρκετή για να αναλύσεις και να ερμηνεύσεις ένα ποίημα.
Η ΣΙΩΠΗ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΗ
Μιλήσαμε με την Μαρία για την αξία της σιωπής και για το φορτίο της. Μου είπε χαμογελώντας ότι «εσύ βράζεις» και παραδέχτηκε πως η δική της σιωπή είναι ένα φορτίο που σηκώνει η ίδια και δεν είναι πάντα ευχάριστο.
«Η σιωπή μου είναι καταφύγιο. Εγώ επιβιώνω διαμέσου αυτής. Στρέφομαι εντός μου, γνωρίζω εκ νέου τον εαυτό μου και από αυτή τη γνωριμία πηγάζουν καινούργιες δυνάμεις. Είναι δύσκολο να κινείσαι με τη σιωπή, γιατί οι άνθρωποι δεν την καταλαβαίνουν. Δεν είναι όλοι ακόμα έτοιμοι να ακούσουν τον ήχο της σιωπής ενός άλλου ανθρώπου, αλλά για εμένα είναι ο μόνος τρόπος».
Διαβάζοντας όμως τα ποιήματα της Μαρίας κάθε άλλο παρά σιωπή διαπίστωσα. Μέσα από λιτές, δυνατές, κοφτές σαν ξυράφι λέξεις που συνδέονται με τη μουσικότητα του λόγου της, η ηρωίδα ουρλιάζει. Είναι λέξεις και σκέψεις που η ίδια δίνει απλόχερα στους αναγνώστες της που δεν έχουν τη δύναμη ή τη δυνατότητα να εκφραστούν οι ίδιοι.
«Με την ποίησή μου εκθέτω την ψυχή μου. Εκθέτεις όλο το αίμα σου γράφοντας. Κόβεσαι σε χίλια κομμάτια και αυτό το αίμα το δίνεις χωρίς να σε νοιάζει τι θα το κάνουν» και συνεχίζει λέγοντας «Μέσα από τα ποιήματά μου οι αναγνώστες ίσως βρίσκουν μια παρηγοριά».
Μέσα από τη συζήτησή μας είδα επιρροές του Φερνάντο Πεσσόα, του Γιώργου Χειμωνά και άλλων ποιητών, των οποίων αποφθέγματα φροντίζει να βάζει πάντα στην αρχή των βιβλίων της.
Κάθε ποιητής πιστεύω ότι έχει ανάγκη τη μοναχικότητα αλλά δεν είναι ποτέ μόνος. Το μοιράστηκα αυτό με την Μαρία. Της μίλησα για το πόσο μόνοι αισθάνονται οι ευαίσθητοι άνθρωποι, αυτοί που νιώθουν σε έντονο βαθμό τα πάντα. Με καθησύχασε τονίζοντας ότι
«δεν είμαστε μόνοι ούτε λίγοι οι άνθρωποι με έντονη ενσυναίσθηση. Είμαστε πολλοί. Και επειδή αντιλαμβανόμαστε την αρνητική ενέργεια με τον ίδιο τρόπο που λαμβάνουμε και τη θετική, καλό θα είναι να απέχουμε για κάποιο διάστημα από τα εγκόσμια. Ο καθένας μας δημιουργεί τον κόσμο του. Έχουμε ανάγκη ένα καταφύγιο πνευματικό και ψυχικό».
Ποιητικό ύφος και έμπνευση
Το «Μετά από αυτό που προηγήθηκε» είναι η συνέχεια της ποιητικής συλλογής «Αγέννητη γη» επίσης των εκδόσεων Σοκόλη. Η «Αγέννητη γη» με συνέθλιψε. Τα συναισθήματα τόσο δυνατά σε κάθε λέξη, σε κάθε ποίημα, και η χρήση του δεύτερου ενικού προσώπου στην αφήγηση τόσο άμεση, που ένιωσα ότι είμαι μέρος αυτής της σφαγής που συντελείται στο βιβλίο, αυτού του ατελείωτου πένθους.
Το «Μετά από αυτό που προηγήθηκε» είναι μια «Επανεκκίνηση» (σελ. 61). Η άγρια θάλασσα γαληνεύει στη σιωπή. Βουβή η απώλεια γίνεται χαρακιά στην ψυχή. Η σιωπή σε αυτή τη συλλογή ποιημάτων μετατρέπει τον πόνο σε δύναμη. Στο «Μετά από αυτό που προηγήθηκε» ένιωσα να αναλύεται η σιωπή μιας αγάπης που δεν είχε καλό τέλος. Η αγάπη, ο πόθος που έμεινε κενός. Ο θρήνος για την απουσία του έτερου ήμισυ αποδίδεται λιτά με ένα ύφος γαλήνιο, σαν να έχει αποδεχθεί ο εραστής αυτή την ήττα. Στο ποίημα «Μια κάποια προστασία» (σελ. 49) η φράση«Ό,τι καταργηθεί θα υπάρξει στο ατέρμονο ξανά» με αφήνει με έναν αναστεναγμό. Ίσως κάποια άλλη φορά, σε κάποια άλλη ζωή τα πράγματα να είναι καλύτερα.
Η ψυχίατρος Elisabeth Kübler – Ross είχε μιλήσει για τα 5 στάδια του πένθους στο βιβλίο της On Death and Dying”(1969).
- Άρνηση
- Θυμός
- Διαπραγμάτευση
- Κατάθλιψη
- Αποδοχή
Το πένθος μπορεί να είναι και κυριολεκτικό και μεταφορικό. Πένθος είναι και όταν απομακρύνονται μακριά μας άνθρωποι που αγαπάμε. Όταν δίνουμε απλόχερα και αυτό γίνεται «κοπίδι» («Απαράβατα μόνοι», σελ. 28)στα χέρια αυτών που δώσαμε την ψυχή μας. Όταν η απογοήτευση από τη φύση των ανθρώπων μας κλειδώνει ακόμα περισσότερο στο κελί του εαυτού μας.
Η ποιήτρια έχει δώσει τα ποιήματα με τέτοιο τρόπο, που ο αναγνώστης μπορεί να τα ερμηνεύσει σύμφωνα με τις δικές του εμπειρίες και να ταυτιστεί με το αίσθημα που αποπνέει το ποίημα. Οι φωτογραφίες του Χάρη Τσιλόπουλου σε μερικά από τα ποιήματα, καθοδηγούν την ψυχή του αναγνώστη και ολοκληρώνουν την ατμόσφαιρα.
Από τα πέντε είδη πένθους λοιπόν, εγώ διαισθάνθηκα σε αυτή την ποιητική συλλογή της Μαρίας Χρονιάρη, την αποδοχή και τη δύναμη που προκύπτει από αυτή:
“Το αύριο
Θα έρθει οπωσδήποτε
Θα το φροντίσω εγώ
Προσωπικά”
(Λυκαυγές, σελ. 70)
Η Συνεργασία με τον Χάρη Τσιλόπουλο
Δεκατρία από τα ποιήματα της συλλογής είναι εμπνευσμένα, και συνοδεύονται, από φωτογραφίες του φωτογράφου Χάρη Τσιλόπουλου.
«Δεν κοίταζα απλά τις φωτογραφίες, τις ανέλυα αισθητικά» μου εξηγεί, «τίποτα δεν ήταν προγραμματισμένο».
Εκείνη την ώρα πήρε το σημειωματάριό της και ένα μολύβι, και αποτύπωσε τα συναισθήματα που της δημιουργούσαν οι φωτογραφίες, που με τη σειρά τους έγιναν ποιήματα, και που όλα μαζί σε συνδυασμό δημιουργούν μια όμορφη ιστορία. Μας εκμυστηρεύτηκε ότι είναι πολύ χαρούμενη με αυτή τη συνεργασία – η οποία έχει ξεκινήσει από την προηγούμενη ποιητική συλλογή «Αγέννητη γη» εκδ. Σοκόλη – καθώς η φωτογραφία που κοσμεί το εξώφυλλο και εκεί είναι δική του. Ομοίως και του «Μετά από αυτό που προηγήθηκε» και σίγουρα η συνεργασία αυτή θα συνεχιστεί. Το βιβλίο τελεί υπό την αιγίδα της UNESCO Πειραιώς και Νήσων και της International Action Art.
Alea jacta est
Κάποια από τα ποιήματα της συλλογής έχουν λατινικούς τίτλους. Τη ρώτησα σχετικά και μου είπε :
«Η Λατινική γλώσσα μου αρέσει ως εκφορά, ως ήχος και ως νόημα. Ασκεί επάνω μου μια γοητεία και έναν μυστικισμό, που ταιριάζει με την ψυχοσύνθεσή μου. Είναι ένα χαρακτηριστικό των τίτλων των ποιημάτων μου, από την πρώτη κιόλας συλλογή που εκδόθηκε το 2010. Εκεί δεν υπήρχαν τίτλοι, όμως είχε λατινικό αριθμητικό σύστημα. Είναι ένα στίγμα μέσα στο βιβλίο που με τον τρόπο του, εννοώ ο τίτλος στη γλώσσα αυτή, καταδεικνύει και το νόημα του ποιήματος».
Ο τίτλος του βιβλίου για την Μαρία Χρονιάρη έρχεται πριν μπει στη διαδικασία να ολοκληρώσει το βιβλίο. Τον έχει ήδη διαλέξει και το εξώφυλλο για την ίδια είναι το πιο σημαντικό πράγμα σε μια επιμέλεια βιβλίου. Οι επιλογές της – με την ευλογία των συνεργατών της και του εκδοτικού οίκου Σοκόλη – είναι πάντα δικές της και ομολογουμένως είναι απίθανες.
«Θέλω ο αναγνώστης να παίρνει μια αίσθηση του τι θα ακολουθήσει στο βιβλίο. Θέλω το εξώφυλλο να μιλάει πριν από τα ποιήματα για τα ποιήματα».
Το μέλλον του βιβλίου και η αξία της ποίησης
Ρώτησα την Μαρία, ούσα συγγραφέας παιδικών βιβλίων η ίδια, πώς βλέπει το μέλλον της έντυπης ανάγνωσης. Με αισιοδοξία και σιγουριά μου απάντησε
«το βιβλίο πάντα θα επιβιώνει απλά κάθε εποχή έχει τα δικά της διαβάσματα». Κατέληξε ότι «ο άνθρωπος που θέλει να εξερευνήσει την ψυχή του με κίνδυνο να την κάνει χίλια κομμάτια, συνειδητά ή ασυνείδητα, επιλέγει να διαβάζει ποίηση. Σε δύο ή τρεις γραμμές ο αναγνώστης μπορεί να δει την ψυχή του».
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Καταλήξαμε να μιλάμε για όμορφα πράγματα και κυρίως πόσο πολύ μας κοστίζει η ευαισθησία μας αλλά όπως και η ίδια μου είπε, αλλά και εγώ συμφώνησα, «η καλοσύνη μπορεί να παρερμηνευτεί ως αδυναμία».
Να το αποκτήσετε το βιβλίο «Μετά από αυτό που προηγήθηκε» και θα σας συμβούλευα μαζί και το «Αγέννητη γη» και τα δύο από τις εκδόσεις Σοκόλη. Είναι υπέροχες συλλογές ποιημάτων που το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν θα σας αφήσουν αδιάφορους.
Δελτίο τύπου «Μετά από αυτό που προηγήθηκε»
Όταν το ποίημα αγγίζεται με την εικόνα, όταν η φωτογραφία κινείται πάνω στις λέξεις, όταν εσύ κι εγώ συμβαίνουμε. 52 ποιήματα γίνονται θάνατος και μαζί ζωή. Γίνονται ποίηση χωρίς σημεία στίξης. Γίνονται εικόνα χωρίς υποκείμενο κι αντικείμενο. Λέξεις κι αντικατοπτρισμοί στη μαρτυρία της όρασης, διηγούνται αυτόνομα τη ζωή, που ερήμην συμβαίνει. Η συνάντηση αυτή τυπωμένη στο χαρτί μορφοποιείται, κι από τη μήτρα των ματιών πλάθει το αδιαίρετο καινούριο σώμα, ένα επόμενο σώμα, μετά από αυτό που προηγήθηκε.
Το «Μετά από αυτό που προηγήθηκε», η έκτη ποιητική συλλογή της Μαρίας Χρονιάρη, είναι μια ζωή που έρχεται μετά από ό,τι υπήρξε λεηλατημένο και βάρβαρο, γεμάτη με φως, βγαλμένο από τις χαρακιές και τα σημάδια.
Φως δυνατό και τετελειωμένο.
Μια συνεργασία με τον φωτογράφο Χάρη Τσιλόπουλο, του οποίου φωτογραφίες κοσμούν το εξώφυλλο και το εσωτερικό του βιβλίου.
Η καλλιτεχνική πορεία της Μαρίας Χρονιάρη
Η Μαρία Χρονιάρη γεννήθηκε στην Αθήνα και κατάγεται από τα Ανώγεια της Κρήτης. Σπούδασε τηλεόραση, έκανε σεμινάρια σκηνοθεσίας και εργάστηκε ως οπερατέρ. Στο θέατρο έχει σκηνοθετήσει την παράσταση της ομάδας IlluminArti «Το ροκ που παίζουν τα μάτια σου». Έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές «Εκεί που αλλάζω ζωές» (εκδ. Απόπειρα, 2010, β’ έκδοση 2014), «Η σκιά μου κι εγώ» (εκδ. Απόπειρα 2014), «Ασκήσεις ύφους» (Εκδ. Βιβλιόραμα 2015, που συνέγραψε με τον Σταύρο Σταυρόπουλο) και τη συλλογή πεζών κειμένων «Επειδή Μαζί» εκδ. (Απόπειρα, 2012, β’ έκδοση 2014).
Το 2017 κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σοκόλη η ποιητική συλλογή της «Αγέννητη γη». Τον Μάιο του 2019 έγραψε και σκηνοθέτησε τον θεατρικό μονόλογο «Αγέννητη γη», βασισμένο στο ομότιτλο βιβλίο. Η παράσταση ανέβηκε στο Θέατρο ΜΠΙΠ και βραβεύτηκε από τον Όμιλο UNESCO Πειραιώς και Νήσων και της International Action Art.
Η νέα ποιητική συλλογή της σε συνεργασία με τον φωτογράφο Χάρη Τσιλόπουλο «Μετά από αυτό που προηγήθηκε» (Ιούνιος 2020) κυκλοφορεί από τις εκδ. Σοκόλη. Το βιβλίο τελεί υπό την αιγίδα της UNESCO Πειραιώς και Νήσων και της international Action Art.
Τον Οκτώβριο του 2020 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ανεμόεσσα το συλλογικό έργο «’Εν ἀρχή ἦν τὸ τέλος» στο οποίο η Μαρία Χρονιάρη συμμετέχει με ένα διήγημα, και τα έσοδα του βιβλίου θα διατεθούν στο περιοδικό δρόμου «Σχεδία».
Παρουσιάσεις και συνεντεύξεις.
«»
