Κάποιες σκέψεις πάνω στην ποιητική συλλογή ‘’Ολισθήματα’’ της Κωνσταντίνας Παναγιωτοπούλου

Κάποιες σκέψεις πάνω στην ποιητική συλλογή ‘’Ολισθήματα’’ της
Κωνσταντίνας Παναγιωτοπούλου

Σε κάποιο σημείο της συζήτησης του με την Anne Philippe ο Γ.
Σεφέρης μας λέει πως, ‘’…Το ποίημα δεν είναι άρθρο. Ο καθένας
μπορεί να το ερμηνεύσει όπως θέλει’’. Αυτό, από μόνο του, αν το
καλοσκεφτείς, σε απαλλάσσει από κάθε ‘’καταδυνάστευση’’ και
περιορισμό που σου επιβάλλει μια λογική, και μέσα σε αυστηρά κριτικά
πλαίσια, προσέγγιση ενός έργου τέχνης και στην περίπτωσή μας ενός
ποιήματος. Κοντολογίς, αυτή η οπτική σε αφήνει ελεύθερο να
απολαύσεις ένα λογοτέχνημα. Άλλωστε οι αλλαγές στην αισθητική των
τεχνών είναι τόσο ραγδαίες που δύσκολα μπορείς να κρίνεις και να πεις
με ασφάλεια εάν ένα έργο είναι σπουδαίο ή όχι. Και όση βεβαιότητα κι
αν σου περισσεύει, έρχεται ο χρόνος κι αποκαθιστά την αλήθεια αλλιώς
και μακριά απ΄ αυτό που φάνταζε στέρεο και άρτιο μέχρι πρότινος. Γι’
αυτό και μιλάω για σκέψεις πάνω σ΄ ένα έργο παρά για κριτική.

Λέει κάπου στην αλληλογραφία του με τον Καραντώνη ο Σεφέρης

‘’η ποίηση… έχει φτάσει σε μιαν αντίστροφη σιωπηρή συμφωνία με τον
ακροατή της από εκείνη που είχε σε περασμένους καιρούς. Άλλοτε το
συμβόλαιο έλεγε: Ο ακροατής θα καταλάβει πρώτα κι έπειτα θα
αισθανθεί. Τώρα λέει: Θα αισθανθεί πρώτα, κι αν αισθανθεί θα
καταλάβει.’’

‘’Ολισθήματα’’

Έπεσε πριν κάποιες μέρες στα χέρια μου, η ποιητική συλλογή
‘’Ολισθήματα’’ της Κωνσταντίνας Παναγιωτοπούλου. Μου άρεσε πολύ
και θα διατυπώσω τις σκέψεις μου πάνω σ΄ αυτήν έχοντας σαν οδηγό
την κατασταλαγμένη σκέψη και το ποιητικό βίωμα των δυο μεγάλων
της ποίησής μας, του Γ. Σεφέρη και Οδ. Ελύτη, που στάθηκαν δάσκαλοί
μου για το πώς να διαβάζω και να σκέφτομαι πάνω στη ποίηση και που
απ΄ όλους τους μεγάλους μας είναι οι μόνοι που άφησαν ένα
εκτεταμένο δοκιμιακό έργο πάνω στη λογοτεχνία γενικά και την τέχνη
τους ιδισίτερα.
Η γλώσσα (γλωσσική έκφραση )της Κωνσταντίνας είναι απλή. Είναι μεγάλη
αρετή στη ποίηση, η απλότητα. ο Ελύτης λέει:

‘’Γνωρίζω πόσο είναι σε έσχατη ανάλυση, δύσκολο πράγμα η απλότητα…’’.

Είναι λιτή και χωρίς περιττές λεκτικές εκρήξεις κατάλληλα τοποθετημένες στους στίχους της,
έτσι που να ελέγχουν και να καθοδηγούν τα συναισθήματα και τις
σκέψεις του αναγνώστη. Και αυτό, παρά το γεγονός, ότι το ενεργό της
λεξιλόγιο είναι πλούσιο, όπως εύκολα θα διαπιστώσεις. Το λέω αυτό
γιατί,

‘’Ο ποιητής δεν έχει να πράξει παρά με τη γλώσσα που μιλούν οι
άνθρωποι που βρίσκονται γύρω του’’

όπως λέει ο Σεφέρης, ή

‘’Πας συγγραφεύς υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύει την μέσην κρίσιν, το μέσον
αίσθημα των αναγνωστών του’’

όπως θα ΄λεγε κι ο μεγαλύτερος Έλληνας λογοτέχνης, ο Παπαδιαμάντης.

Κι όλα αυτά βέβαια χωρίς ναφυλακίζεται η προσωπική αισθητική και η έκφραση του ποιητή.
Η Κωνσταντίνα Παναγιωτοπούλου δουλεύει την ποίησή της με
ελεύθερο στίχο κατά κανόνα, μα κι όταν γράφει έμμετρα, γράφει
όμορφα, όπως το ποιηματάκι της ‘’Υπόσχεση’’. Ο ελεύθερος στίχος στην
ποίηση είναι μια πονεμένη ιστορία. Πάνω σ΄ αυτόν, στήθηκαν και
στήνονται εγκλήματα κατά της ποιήσεως. Κι αυτό γιατί πολλοί νομίζουν
ότι σ΄ ένα ποίημα με ελεύθερο στίχο, μπορούν να γράφουν χωρίς
ρυθμό, χωρίς ηχητική και μελωδικότητα, αλλά με υπονοούμενα και
ευφυολογήματα. Λέει κάπου ο μέγας Ελύτης στο δοκίμιο του ‘’πρώτα-
πρώτα η ποίηση’’:

‘’…με δυσαρέσκεια έβλεπα,… από ένα είδος
νεοεγκεφαλισμού να ρέπουν όλοι προς μια αφηρημένη έκφραση, τις
ηθελημένες παρασιωπήσεις –αυτός προπάντων ο φόβος: μήπως τα
πούμε όλα- τους μελετημένους υπαινιγμούς,… μια αληθινή πανδαισία
για όλα τα γένη των σύγχρονων υδροκέφαλων’’.

Και γενικά θα
συμπλήρωνα εγώ,… ελεύθεροι στίχοι, ευτάκτως ερριμμένοι, που
θέλουν να πουν τόσα πολλά και τελικά δεν λένε τίποτα. Η Κωνσταντίνα
χειρίζεται όμορφα τον ελεύθερο στίχο, με προσοχή, αλλά και με
ευαισθησία και κυρίως στην αντίθετη κατεύθυνση απ΄ όσα περιγράφει
στο προηγούμενο κειμενάκι του ο Ελύτης. Τη γραφή της την
χαρακτηρίζει ένας συγκρατημένος αλλά γλυκός λυρισμός και ένας
μετρημένος μοντερνισμός. Αυτά τα δυο στοιχεία της ποίησής της
εκβάλλουν σ΄ ένα ωραίο ποιητικό σύνολο. Ελέγχει, αλλά δεν προδίνει
τα συναισθήματά και τις σκέψεις της, τα οποία όμως αποτυπώνει στους
στίχους της ευδιάκριτα.

‘’Δεν καταπολέμησα τ΄ αυθόρμητο αλλά προσπάθησα να το περιορίσω για να γίνει δύναμη’’,

λέει ο Σεφέρης στον Καραντώνη.

‘’Πολλές φορές αντικρίζουμε πρώτη φορά ένα ποίημα. Μας φαίνεται
σκοτεινό και αλλόκοτο… Γυρίζουμε σελίδα ή κλείνουμε το βιβλίο.
Ωστόσο, ξαφνικά,… δύο-τρείς λέξεις, μια φράση, ένας στίχος γυρίζει
μέσα στο μυαλό μας και δεν εννοεί να τ΄ αφήσει. Το ποίημα ‘’έπιασε’’.

Μας λέει ο Σεφέρης στις Δοκιμές του στον 1 ο τόμο σελ. 190. Κάπως έτσι
ένιωσα και ΄γω . Ένιωσα να γυρίζουν στο μυαλό μου και να μην τ΄
αφήνουν φράσεις και στίχοι, όπως το ‘’και ασυνεπώς θα
εναρμονίζομαι’’, που είναι ο τελευταίος στίχος του ποιήματος ‘’Το
Ποτάμι’’, όπως, ‘’Η σελήνη φάρος για τους χαμένους’’ που είναι στίχος
του ποιήματος ‘’Έναστρη Νύχτα’’, και όπως, ‘’Ένα αεράκι μπορεί να μ΄
αφήσει γυμνό κοτσάνι’’. Λέξεις όπως τα ρήματα ‘’τρεμοσβήνει’’,
‘’χάνεται’’, ‘’ανθίζει’’, που είναι οι τελευταίες λέξεις αντίστοιχα των
τελευταίων τριών στίχων του ποιήματος ‘’Η Φωτιά’’. Λέξεις και φράσεις
και στίχοι που έκαναν τα ποιήματα στα οποία ανήκουν να ‘’πιάσουν’’,
για μένα τουλάχιστον, όπως μας διαβεβαιώνει ο μέγας Σεφέρης. Να
λοιπόν γιατί ‘’στη ποίηση η λέξη είναι η μονάδα’’ όπως μας λέει πάλι ο
ίδιος.
‘’Κι οι ποιητές τι χρειάζονται σ΄ έναν μικρόψυχο κόσμο;’’ Αναρωτιέται
απογοητευμένος ο Χέλντερλιν. Είναι ένα ερώτημα που μοιάζει με
επιστημονική ‘’εικασία’’ η οποία μέλλει να αποδειχθεί ή όχι. Η ποίηση
μέσα στην μοναξιά της είναι σύμφυτη με την ύπαρξη του ανθρώπου. ‘’Η
ποιητική προσπάθεια είναι αυτό το ατέλειωτο πάνε- κι έλα, ως τη
συντέλεια των αιώνων’’ μας λέει στις Δοκ. Β΄ τόμος ο Σεφέρης. Η
ποίηση είναι ‘’η οδός’’ που παίρνει ο άνθρωπος για να συναντηθεί με
τις απαρχές του. ‘’Ήθελα, στο βάθος, να τραγουδήσω αλλιώς απ΄ ότι
τραγουδάνε οι άλλοι –κι ας ήτανε και φάλτσα’’. Πίσω απ΄ αυτήν την
κουβέντα του Ελύτη κρύβεται ο ποιητής. Κι η Κωνσταντίνα είναι
ποιήτρια. Η ποίησή της είναι όμορφη.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Η Κωνσταντίνα Παναγιωτοπούλου αγαπά τη φύση, το θέατρο και τη λογοτεχνία. Η πρώτη ποιητική της συλλογή «Ολισθήματα» χωρίζεται στις εποχές της ανθρώπινης ζωής όπου γεμάτες ολισθήματα οδηγούν στην ποιητική αλήθεια.

Η Κωνσταντίνα Παναγιωτοπούλου αγαπά τη φύση, το θέατρο και τη λογοτεχνία. Η πρώτη ποιητική της συλλογή «Ολισθήματα» χωρίζεται στις εποχές της ανθρώπινης ζωής όπου γεμάτες ολισθήματα οδηγούν στην ποιητική αλήθεια.