Μιλήσαμε με την εικονογράφο του ανατρεπτικού και επίκαιρου, θα λέγαμε, παιδικού βιβλίου “Δεν είμαι Πριγκίπισσα!” της δικής μας Βίκυς από τις εκδόσεις Books with Shoes.(www.bookswithshoes.gr)
Καταλάβαμε,λοιπόν, αμέσως ότι η Βιβή Μαρκάτου δεν είναι μια συμβατική εικονογράφος, αλλά μια καλλιτέχνης που θα μας παρουσιάσει πολλά ενδιαφέροντα πράγματα στο μέλλον.
Ας την γνωρίσουμε,λοιπόν,καλύτερα.
Κυρία Μαρκάτου είστε εικονογράφος και όχι μόνο. Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για την πορεία σας και τι σας οδήγησε στον απαιτητικό τομέα της εικονογράφησης παιδικών βιβλίων;
Σας ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση και πρόκληση να μιλήσω για αυτόν τον όντως -απαιτητικό χώρο- που θα εξηγήσουμε αργότερα! Είμαι παιδική εικονογράφος με πάνω από 30 τίτλους βιβλίων στο δυναμικό μου, μία ταινία κινουμένων σχεδίων και μία νέα που σύντομα θα κυκλοφορήσει. Το παιδικό βιβλίο ανέκαθεν το θαύμαζα. Από μικρή κοίταζα πάντοτε με πολύ ζήλο τις εικονογραφήσεις παλιών κλασικών εικονογράφων και προσπαθούσα να τους μιμηθώ. Μου άρεσαν ιστορίες με κάστρα, ιππότες, πριγκίπισσες με θεματικές όπως εκείνες του έπους, της νόστου, της περιπέτειας και της φαντασίας!
Δεν ήξερα όμως ότι… μια μέρα θα ζωγραφίζω και εγώ όπως εκείνοι, οι μεγάλοι εικονογράφοι που κάποτε θαύμαζα…! Κάθε βιβλίο που αναλαμβάνω το βλέπω με ενθουσιασμό σαν ένα νέο ανεξερεύνητο ταξίδι και μαζί με τον ήρωά του, προσπαθώ να εξερευνήσω την ιστορία του!
Είναι πραγματικά ένα ανεπανάληπτο συναίσθημα που είναι τόσο ζωογόνο! Είναι ένα φάρμακο στους προβληματικούς καιρούς που διανύουμε… Και που μόνο τα παραμύθια μπορούν να μας πουν… κατά πρόσωπο… την αλήθεια!
Το μόνο φάρμακο που χρειαζόμαστε είναι η αλήθεια και μερικές φορές ο καλύτερος τρόπος να την δημιουργήσουμε είναι μέσω μίας ΄΄συ-σκευής΄΄ (σκεύη> κατασκευή, δημιουργία, εφαρμογή, εργαλείο), άρα κάτι ‘’πλαστό’’ για να την εκμαιεύσουμε! Οξύμωρο! Μα αληθές! Και πραγματικά δύσκολο, πόσο μάλλον όταν θα πρέπει να φτιάξεις από κάτι φανταστικό, εικόνες και να δημιουργήσεις ήρωες που βρίσκονται ακόμα στο φάσμα του ιδεατού! Είναι ένα επάγγελμα απαιτητικό, δύσκολο, απαιτεί πολύ διάλογο, εναρμονισμό με τον συγγραφέα και το όραμά του και φαντασία!
Ο εικονογράφος είναι καλλιτέχνης. Μπορεί να καταπιάνεται και με άλλες δραστηριότητες ή η ίδια η εικονογράφηση δεν του το επιτρέπει;
Ασφαλώς. Ο εικονογράφος είναι καλλιτέχνης. Αυτό σημαίνει ότι διέπεται από δημιουργικότητα, επίσης σημαίνει, ότι έχει μία ροπή και δεξιότητα πάνω στον τομέα του… Αυτή η έφεση είναι που τον κάνει ‘’καλλιτέχνη’’.
Ο εικονογράφος είναι πρωτίστως, όμως, άνθρωπος. Αυτό σημαίνει ότι εάν θέλει να καταπιαστεί με έναν άλλο τομέα, να βελτιωθεί, να γνωρίσει, να εξασκήσει… κλπ… Μπορεί!
Ο μόνος περιορισμός είναι ο προσδιορισμός ‘’παιδική’’ εικονογράφηση. Ένας παιδικός εικονογράφος θα πρέπει γενικά να είναι λίγο πιο προσεκτικός στο κοινό στο οποίο απευθύνεται αλλά και στο υλικό που δημοσιεύει. Δεν μπορείς να ξεκινήσεις να δημοσιεύεις έντονα πολιτικά μηνύματα όταν το κοινό σου είναι γονείς, εκπαιδευτικοί και παιδιά, αλλά ούτε και έντονο υλικό με θεματικές ακατάσχετης βίας ή σεξ.
Θέματα όπως αυτά μπορούν να αγκυλώσουν έναν παιδικό εικονογράφο και να του προξενήσουν ζημιά τόσο στην πιστοληπτική του σημασία όσο και στην μελλοντική του πορεία! Εγώ είμαι εικονογράφος, ο κόσμος με γνωρίζει κυρίως για τα παιδικά μου έργα, αλλά οφείλω να σας εκμυστηρευτώ την αγωνία μου, τι θα συμβεί εάν κάποτε θελήσω να δημιουργήσω κάτι λίγο πιο διαφορετικό από το ‘’πολιτικώς ορθό’’ που ορίζει ο τομέας μου. Είναι ένα τεράστιο δίλημμα που πολλές φορές είναι αυτό-περιοριστικό στην δημιουργικότητα των εικονογράφων!
Τι στοιχεία πιστεύεται ότι ένας εικονογράφος παιδικών βιβλίων πρέπει να έχει για να αφουγκράζεται τι εικόνες μπορεί να αρέσουν σε ένα παιδί;
Πολύ καλή ερώτηση! Νομίζω καταρχάς ότι ο εικονογράφος πρέπει να είναι παιδί! Παιδί στην καρδιά! Νομίζω ότι όταν βλέπει το έργο με τα μάτια της καρδιάς και αμεσότητα, νομίζω ότι μπορεί να αφουγκραστεί τον παιδικό ψυχισμό καλύτερα. Μεγαλώνοντας περιοριζόμαστε σαν μεγάλοι, η ρουτίνα, η καθημερινότητα, οι υποχρεώσεις μας αποξενώνουν από το παιδί μέσα μας. Η κοινωνική αποδοχή, τα στερεότυπα, οι ταμπέλες… οι προκαταλήψεις όλα αυτά τα κοινωνικά προκάτ που πρέπει να φοράς κάθε μέρα σαν κουστούμι για να ‘’ενσωματωθείς’’ στο κοινωνικό σύνολο. Όταν είσαι όμως παιδί δεν υπάρχουν όλα αυτά! Όχι τόσο έντονα! Όταν είσαι παιδί είσαι ότι θέλεις να είσαι: πειρατής, γοργόνα, αστροναύτης… πιλότος!
Κανένας δεν μπορεί να σου αρνηθεί να γίνεις αυτό που ονειρεύεσαι και επιθυμείς… Είναι κάτι που σαν μεγάλοι έχουμε ξεχάσει καιρό… Νομίζω πως έχουμε ξεχάσει να ζούμε…
Εάν καταφέρουμε και βγάλουμε αυτό το κουστούμι που μας έδωσαν και ράψουμε ένα δικό μας, που μας αρέσει, που είναι ευρύχωρο και άνετο, που μπορούμε να το αλλάζουμε όποτε και άμα θέλουμε χωρίς περιορισμούς, εάν θυμηθούμε πάλι πώς είναι να ζούμε θα μπορούμε να αφουγκραστούμε τα παιδιά. ‘Ίσως οι ‘’καλλιτέχνες’’, οι ‘’επαναστάτες’’, οι ‘’ιδιόρρυθμοι’’ οι ‘’διαφορετικοί’’ (βάλτε όποια ταμπέλα θέλετε… οι μη ‘’πολιτικά σωστοί’’) άνθρωποι να είναι πιο κοντά στα παιδιά… Ίσως… Ίσως πάλι και τα ίδια τα παιδιά να είναι εκείνα που αφουγκράζονται εμάς… και να προσπαθούν να μας απεγκλωβίσουν από τον σκληρό μονόλογο που έχουμε αναλάβει…
Πόσος χρόνος απαιτείται για την εικονογράφηση ενός παιδικού βιβλίου;
Εξαρτάται από την πολυπλοκότητά του, την έκτασή του, το στυλ του, τον αριθμό εικόνων κλπ. Είναι αρκετοί παράμετροι που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Προσωπικά ένα μικρό βιβλίο έκτασης 16 σελίδων θα μπορούσε όντως να πάρει 16 μέρες με μία εικόνα την ημέρα εάν δεν ήταν κάτι πολύπλοκο.
Θα μπορούσε να πάρει και λιγότερες ,εάν, μία με δύο μέρες, ο εικονογράφος έχει καλλιτεχνικό οίστρο και έμπνευση, όμως, αυτό δεν σημαίνει, ότι και τις επόμενες μέρες ή εβδομάδες θα είναι το ίδιο παραγωγικός με τις προηγούμενες! Ο εικονογράφος όπως και όποια άλλη δουλειά είναι επάγγελμα. Υπάρχουν μέρες που δεν είμαστε τόσο αποδοτικοί όσο άλλες μέρες… Για τον εικονογράφο είναι δύο φορές πιο δύσκολη η αποδοτικότητα στην εργασία! Η εικονογράφηση είναι και λειτούργημα. Είναι μία συνομιλία με τον παιδικό ψυχισμό, μία προσπάθεια να ποιήσεις μία εικόνα με συναισθήματα, που έχει την δική της ζωή… Να εμψυχώσεις μία ιδέα.
Υπάρχουν φορές που δεν μπορώ να ζωγραφίσω! Και είναι ‘’ανορθόδοξο’’ να μιλάς για τις αδυναμίες σου. Οι άνθρωποι είναι αυστηροί όταν είσαι αδύναμος όταν δεν είσαι μία τέλεια μηχανή όταν ΄΄αποτυγχάνεις’’ των προσδοκιών τους. Είναι όμως στην φύση… του ανθρώπου και του καλλιτέχνη. Η ατέλεια! Γνωρίζοντας τις ατέλειές σου και τις ατέλειες του… επαγγέλματός σου, είναι σωτήριο: Με αυτές τις συνιστώσες μία εικονογράφηση μπορεί να πάρει από 16 μέρες έως… και έναν χρόνο! Στην δική μου δουλειά μία εικονογράφηση κατά μέσο όρο είναι από 16 μέρες μέχρι έναν μήνα. Προσπαθώ να δουλεύω συστηματικά και τις ημέρες όπου είμαι αποδοτική να δημιουργώ για τις μέρες όπου μπορεί να έχω πεσμένη απόδοση. Έτσι είμαι πάντα οργανωμένη!
Σας εμπνέουν όλα τα βιβλία από την αρχή;
Είναι δύσκολη ερώτηση. Για να δεχτώ να εικονογραφήσω κάτι πρέπει καταρχάς να μου αρέσει και να συμφωνούμε δεοντολογικά. Υπάρχουν ήρωες που μου βγήκαν σε μία μέρα σκιτσάροντας, υπάρχουν ήρωες που μου πήραν και μία εβδομάδα μέχρι να τους ανακαλύψω! Ναι, με εμπνέουν όλα τα βιβλία που επιλέγω να δημιουργήσω από την αρχή, αλλά υπάρχουν φορές όπου η έμπνευση δεν φτάνει! Μπορεί το σχέδιο να σου αρέσει τόσο πολύ σαν δημιουργός και να μην αρέσει στον συγγραφέα! Όσο ωραίο και να είναι το σχέδιο εάν δεν συμφωνήσουν και οι δύο… με ή χωρίς έμπνευση… δεν γίνεται τίποτα!
Η συνεργασία με τον συγγραφέα σε τι πλαίσια πρέπει να γίνεται και είναι πάντα εποικοδομητική;
Διαλόγου! Το βιβλίο είναι ένα πνευματικό παιδί και των δύο. Αυτό σημαίνει ότι τόσο ο συγγραφέας όσο και ο εικονογράφος θα πρέπει να συζητούν και να δημιουργούν από κοινού. Η παιδική εικονογράφηση είναι ομαδικό παιχνίδι και όχι ατομικό! Αυτό είναι ένα λάθος που κάνουμε πολλοί στον χώρο και που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε!
Ποιος είναι ο εικονογράφος πρότυπό σας;
Αχ, μου αρέσουν πολλοί! Μου αρέσει ο Τζιάνι Ροντάρι, ο Ρίτσαρντ Σκάρυ, Kουέντον Μπλέικ και ο Τόνυ Γολφ.
Πόσα βιβλία έχετε εικονογραφήσει;
Πάνω από 30 σε Ελλάδα, Κύπρο και Άμαζον. Έχω εικονογραφήσει επίσης εξώφυλλα για βιβλία, μυθιστορήματα και ποιητικές συλλογές πέραν της παιδικής εικονογράφησης.
Θα θέλατε να μας πείτε κάποια από τα μελλοντικά σας σχέδια;
Έρχεται σύντομα η δεύτερη μικρού μήκους ταινία κινουμένων σχεδίων με την υποστήριξη του ΥΠΠΟΑ και του ΕΚΚ. Πιθανώς θα ετοιμάσουμε και άλλη μία για το 2022 και ελπίζω επίσης να δημιουργήσω με την ομάδα μου και ένα βιντεοπαιχνίδι που θέλουμε πάρα πολύ και που το λέμε καιρό! Θέλω να είμαι όμως υγιής για το μέλλον για να μπορώ να είμαι τόσο δημιουργική όσο και τώρα και να μπορώ να προσφέρω το καλύτερο που μπορώ στον χώρο της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας. Φυσικά εύχομαι και ευελπιστώ να δημιουργήσω πολλά νέα και όμορφα παραμύθια για παιδιά αλλά και για μεγάλους που θα μιλούν στην καρδιά τους και θα τα βοηθούν στην συναισθηματικής τους ανάπτυξη. Είναι κάτι που αγαπώ όσο τίποτα στον κόσμο!
Πιστεύετε ότι το παιδικό βιβλίο έχει μέλλον; Και πόσο σημαντικό είναι να διαβάζουν τα παιδιά βιβλία;
Πιστεύω καταρχάς ότι είναι σημαντικό να διαβάζουν βιβλία τα παιδιά. Τα βιβλία σου μαθαίνουν για καταστάσεις ανείπωτες, σε ταξιδεύουν σε μέρη αλλoτινά και σου μιλούν σε μια γλώσσα απρόσμενη, μα οικεία… σαν να σε ξέρουν από παλιά! Είναι σίγουρα μαζί με τα ζώα οι καλύτεροι φίλοι του ανθρώπου και η μεγαλύτερη παρηγοριά όταν κανείς άλλος δεν μπορεί να σε ακούσει ή να σε καταλάβει.
Τα βιβλία πιστεύω ότι γράφονται από ανθρώπους που έχουν να σου πουν μία ιστορία, μία ιστορία διαφορετική… Τα βιβλία πιστεύω ότι γράφονται γιατί ένας συγγραφέας προσπαθεί να κάνει μία κατάθεση ψυχής, να ρίξει ένα πετραδάκι στον ωκεανό μας και να προσπαθήσει να φτάσει σε εμάς. Είναι μία προσπάθεια επικοινωνίας και διαλόγου, λίγο πιο έμμεσου από ότι όταν συνομιλούμε στην πραγματικότητα, μα τόσο διαφορετικός και γόνιμος! Όσο τα βιβλία γράφονται έτσι, όσο τα βιβλία έχουν ιστορίες να μας διηγηθούν, τότε το παιδικό βιβλίο θα συνεχίσει να υπάρχει.
