Η συλλογή διηγημάτων της Λίλιας Τσούβα από τις εκδόσεις Βακχικόν «ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΩΝ ΙΝΟΥΙΤ» δεν με έχει απογοητεύσει. Δεν μιλάμε για ένα ταξίδι, αλλά για πολλά ταξίδια σε πολλούς επιστημονικούς χώρους. Από γεωγραφία και ανθρωπολογία μέχρι τα σύνορα του μοντερνισμού και τον χώρο του μαγικού ρεαλισμού!
Τι είναι ο μαγικός ρεαλισμός και πως περίτεχνα η Τσούβα τον παντρεύει με τον μοντερνισμό, θα το αναλύσουμε παρακάτω.
Θα ξεκινήσω, πρώτα , από το ίδιο το βιβλίο ως παρουσία.
Το χαρτί του εξώφυλλου, λοιπόν, αρκετά παχύ, ανάγλυφο και σε χρώμα γκρι ανοιχτό που ταιριάζει με τον πίνακα του Paul Gauguin (Harbour Scene,Dieppe,1883) στο πάνω μέρος του εμπροσθόφυλλου.
Η επιλογή του πίνακα δεν πιστεύω ότι είναι τυχαία. Ο Gauguin ως αρχικά εκπρόσωπος του ιμπρεσιονισμού, (πριν την κατάταξή του ως μεταϊμπρεσιονιστής) ένα κίνημα στενά συνδεδεμένο με τον μοντερνισμό στην λογοτεχνία δηλώνει μια πιο ανθρωποκεντρική προσέγγιση και απεικόνιση της ουσίας σε πραγματικούς και ανοιχτούς χώρους, παρά μια εμμονή στην λεπτομέρεια και την καταγραφή μια οπτικής αίσθησης. Περιγραφές υπάρχουν, αλλά μέσα από τα μάτια των χαρακτήρων.
Το επίκεντρο των διηγημάτων είναι ο άνθρωπος και όχι τόσο τα γεγονότα μέσα στα πλαίσια των οποίων διεξάγονται τα διηγήματα. Πληροφορίες, άλλωστε, γι’ αυτά αναφέρονται στο τέλος.
Ο πίνακας, λοιπόν, μας προδιαθέτει για το περιεχόμενο, το σκηνικό και τη θεματολογία του. Πρόκειται για ταξίδια, σε γκρίζους και σκοτεινούς καιρούς, αλλά με ένα πέπλο μυστηρίου…
Περιεχόμενο
Το βιβλίο αποτελείται από δεκαέξι διηγήματα που εκτυλίσσονται σε διαφορετικές περιοχές και χρονολογίες.
Ιαπωνία, Λονδίνο, Γερμανία, Ολλανδία, Βέλγιο, Δουβλίνο, Πορτογαλία, Ισπανία, Κιριμπάτι, Χιλή, Βραζιλία, Βενετία, ΗΠΑ και Αρκτικός κύκλος, οι βασικές τοποθεσίες όπου εκτυλίσσονται προσωπικές ιστορίες και ταξίδια πολυπολιτισμικών ηρώων με έναν πλούτο ανθρωπολογικών, ιστορικών, αρχιτεκτονικών και καλλιτεχνικών στοιχείων.
Και όλα αυτά κυλούν με έναν τρόπο φυσικό, χωρίς να κουράζει τον αναγνώστη που ταξιδεύει μεταξύ του πραγματικού της εποχής και του φανταστικού, το οποίο φανταστικό ενσωματώνεται ως μια νέα πραγματικότητα που αποδέχεται ο ήρωας και μένει ο αναγνώστης με μια αίσθηση πρωτόγνωρη.
Αυτό, λοιπόν, είναι ο μαγικός ρεαλισμός.
Ποια είναι λοιπόν τα στοιχεία του και πόσο περίτεχνα έχουν αποδοθεί από την Λίλια Τσούβα;
Το Σκηνικό οφείλει να είναι ρεαλιστικό και είναι. Οι πληροφορίες για το φανταστικό παρουσιάζονται αινιγματικά με την μορφή φαντασμάτων, μαγισσών και άλλων μεταφυσικών και φυσικών στοιχείων που αντανακλώνται πολλές φορές μέσα από προσωπικά-αναμνηστικά υλικά στοιχεία, όπως στην περίπτωση ενός κάδρου ή ενός καθρέπτη.
Συνταρακτικό το διήγημα «Ματίλντα».
Άλλο παράδειγμα φυσικού στοιχείου είναι η ομίχλη στο διήγημα «Θερινή ομίχλη». Ο πραγματικός ρεαλισμός στόχο έχει να αναδείξει με έναν τρόπο αλληγορικό την κάθε μορφή καταπίεσης που υφίστανται οι κατώτερες κοινωνικά και οικονομικά-αυτό πάει μαζί- τάξεις ανά τους αιώνες αλλά και τις εσωτερικές συγκρούσεις των χαρακτήρων.
Τα περισσότερα διηγήματα της Τσούβα αφορούν τον τρόπο που βιώνουν αυτές οι τάξεις τα προσωπικά και κοινωνικά γεγονότα. Η απώλεια, το πένθος, η αδικία, η εκδίκηση, η τιμωρία και όλες οι αλλεπάλληλες αλλαγές που απομακρύνουν τον άνθρωπο από τη φύση κρύβονται περίτεχνα στην εσωτερική μυθοπλασία του διηγήματος που στόχο έχει την «διάνοια» (Frye,1996) και αφήνει την «αναγνώρισιν» του Αριστοτέλη στη φαντασία μας κλείνοντας με έναν γρίφο που καλείται ο αναγνώστης να αποκρυπτογραφήσει στο τέλος του διηγήματος.
Στο «Κράϊμχιλντ», για παράδειγμα, που είναι και το μόνο που μιλάει σε πρώτο πρόσωπο, η αφήγηση κλείνει με τη φράση «Μόνο που πρώτα πρέπει να θάψω τη μητέρα μου». Το παράδοξο εδώ είναι ότι για ένα κορίτσι που δεν γνώρισε μητέρα με τον φυσικό τρόπο αλλά με έναν μεταφυσικό, η καινούργια ζωή σηματοδοτείται με την επούλωση των πληγών της. Ήρθε η ώρα που για να προχωρήσει, πρέπει να ξεχάσει.
Στο διήγημα «Καρτ ποσταλ», επίσης, γίνεται αναφορά στην πανδημία σε τρία παράλληλα χρονικά επίπεδα, όπως τη βίωσαν οι άνθρωποι στη διάρκεια της Ισπανικής γρίπης, τη βιώνουν στην εποχή του Κόβιντ και θα τη βιώσουν στο μέλλον. Διότι η ζωή έτσι όπως την αντιλαμβάνομαι προσωπικά, αλλά και μέσα από τα διηγήματα, είναι ένας κύκλος. Τα συναισθήματα δεν αλλάζουν παρά τις κοινωνικοπολιτικές αλλαγές.
Η έμπνευση στον φανταστικό ρεαλισμό προκύπτει ακόμα και από γεγονότα που στιγμάτισαν την εποχή -και αυτό απαιτεί έρευνα την οποία η Λίλια έχει κάνει σε άριστο βαθμό- «Η θερινή ομίχλη» αναφέρεται στη δολοφονία των Λάνσελεν από τις οικονόμους τους Κριστίν και Λέα Παπέν τον Φεβρουάριο του 1933.Συγκλονιστικό!
Οι περισσότεροι πρωταγωνιστές των διηγημάτων είναι γυναίκες, κάτι που με χαροποιεί ιδιαίτερα μιας και οι κοινωνίες ήταν ανέκαθεν πατριαρχικές και τα προβλήματα δεν ήταν τα ίδια και για τα δύο φύλα.
Διαβάζοντας τα διηγήματα στη μνήμη μου ήρθαν βιβλία των Cortazar, Setiawan,Murakami, López Barrio και άλλων συγγραφέων που έχουν την ικανότητα να δένουν το ρεαλιστικό με το φανταστικό.
Χωρίς να θέλω να δώσω περαιτέρω λεπτομέρειες για το έργο, θα καταλήξω με το εξής συμπέρασμα: το βιβλίο της Τσούβα είναι ένα τραγούδι των γυναικών της φυλής των Ινουίτ, αυτό που κατευνάζει τα σκυλιά που γαβγίζουν και εξημερώνει κάθε στοιχείο ή στοιχειό της φύσης.
Βιογραφικό
Η Λίλια Τσούβα σπούδασε Μεσαιωνική και Νεότερη Ελληνική Φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου Δημιουργικής Γραφής από το Ελεύθερο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (MASTER). Διήγημά της απέσπασε βραβείο (Α’ Πανελλήνιος Διαγωνισμός «Το Κοράλλι»), όπως και ποιήματά της (Η’ Παγκόσμιος Διαγωνισμός της UNESCO και 1ος Πανελλήνιος Διαγωνισμός Ποιήματος «Το Κοράλλι»). Δοκίμια, ποιήματα και διηγήματά της φιλοξενούνται σε έντυπα περιοδικά και ηλεκτρονικές σελίδες. Έχει γράψει το βιβλίο Ο εξπρεσιονισμός στην ποίηση του Κ.Θ. Ριζάκη, Οκτώ προσδόκιμες θεάσεις (Εκδόσεις Κουκκίδα, Αθήνα, 2020) και έχει συμμετάσχει στα συλλογικά έργα: 26 Βραβευμένα διηγήματα (Κοράλλι, 2019), Ανθολογία Η’ Παγκόσμιου Διαγωνισμού της UNESCO (2019), Κι αν τα κτίρια μιλούσαν (Εκδόσεις Κέδρος, 2019), Φλέβες γραφής (επιμέλεια, Εκδόσεις Ρώμη, 2019), 150 Βραβευμένα ποιήματα (Κοράλλι, 2020).
Το τραγούδι των Ινουίτ
Λίλια Τσούβα
Αθήνα
Εκδόσεις Βακχικόν
2021
σ. 72
Δέσιμο: Μαλακό εξώφυλλο
ISBN: 978-960-638-248-2
Γλώσσα πρωτοτύπου: ελληνικά
Κυκλοφορεί
Τιμή: 10.60€ Φ.Π.Α.: 6%
