ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Στα παρακάτω αποσπάσματα βλέπουμε δυο διαφορετικές απόψεις. Και επειδή η αλήθεια είναι πάντα κάπου στην μέση, θα συμφωνήσω και με τους δύο.
«Οι συγγραφείς πρέπει να αφήσουν όποια προσπάθεια να διδάξουν [τους νέους ανθρώπους],να βοηθήσουν ή ακόμα χειρότερα να μορφώσουν» αλλά «απλά να πουν [την] ιστορία. (Burgess,2009)
“ Ακόμα και εκείνοι οι συγγραφείς που ισχυρίζονται ότι δεν είναι τίποτα παραπάνω από ψυχαγωγοί, έχουν τη δική τους ιδεολογική στάση, τις δικές τους ιδέες για το τι είναι σωστό και λάθος, τον δικό τους τρόπο με τον οποίο βλέπουν τον κόσμο και είναι αδύνατον να μην το μεταφέρουν αυτό στα γραπτά τους με κάποιο τρόπο, χειριστικά ή όχι» (Hunt,2009)
Η άποψη του Hunt όπως και του Burgess, ότι η λογοτεχνία δεν είναι ποτέ “value-free” εγείρει το ερώτημα μου εάν η λογοτεχνία μπορεί είναι απολυτα απαλλαγμένη από ηθικούς διδακτισμούς ή ακόμα προκαταλήψεις. Ο κοινωνικός ρεαλισμός στην λογοτεχνία είναι μια πρόσφατη τάση την οποία αντιπροσωπεύει ο Burgess, ο οποίος ισχυρίζεται ότι οφείλει την επιτυχία του βιβλίου του, στην απεικόνιση της ιστορίας χωρίς προκαταλήψεις, ειδικά σε θέματα που θεωρούνται ταμπού.
Junk
Το Junk του Burgess είναι ένα κοινωνικά ρεαλιστικό βιβλίο που ασχολείται με αμφιλεγόμενα θέματα όπως την πορνεία, το σεξ, τα ναρκωτικά ,την εγκυμοσύνη στην εφηβεία, τη φυλάκιση και τον θάνατο. Εφόσον τα έργα που προορίζονται για παιδιά και εφήβους γράφονται από ενήλικους, ο Burgess,μεταξύ άλλων συγγραφέων και εμένα μέσα σε αυτούς, πιστεύει ότι oi έφηβοι στις μέρες μας , είναι πιο ώριμοι στο να εκτεθούν στην πραγματική ζωή και πιο ικανοί στο να αντιμετωπίσουν την αλήθεια. Προσωπικά, θεωρώ ότι τα παιδιά εκτίθενται σε ακατάλληλο για την ηλικία τους υλικό από πολύ μικρή ηλικία μέσω της τηλεόρασης και του διαδικτύου. Και αυτή είναι η θετική πλευρά, διότι η αρνητική είναι να βιώνουν αυτές τις καταστάσεις τα ίδια τα παιδιά.
Η μυθοπλασία κοινωνικού ρεαλισμού θα μπορούσε να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των φαινομένων βίας και εκφοβισμού, όπως έγινε με την περίπτωση του Δεκατρία Γιατί (13 Reasons Why by Jay Asher) που έφερε στο φως προβλήματα που οδηγούσαν και οδηγούν στην αυτοκτονία νέους και κανείς δεν τολμούσε μέχρι τότε να αναφέρει.
Αν και ο ίδιος ο Burgess δεν παραδέχεται ότι το βιβλίο του περιέχει κάποιο είδος διδακτισμού, ωστόσο μέσω της αυθεντικότητας της ιστορία, αποτρέπει τους νέους να εμπλακούν σε παρόμοιες καταστάσεις ή τους βοηθάει να ταυτιστούν και να αναθεωρήσουν. Και αυτή είναι η μαγεία της λογοτεχνίας.
Όταν γράφτηκε το βιβλίο Junk πολλοί πίστευαν ότι περίεχε αυτοβιογραφικά στοιχεία. Και αυτό είναι ένα λάθος που κάνουν πολλοί άπειροι αναγνώστες.Ο/Η συγγραφέας έχει αυξημένη ενσυναίσθηση και εμπνέεται από πολλά στοιχεία. Στην περίπτωση του κοινωνικού ρεαλισμού ,έμπνευσή του είναι τα κοινωνικά φαινόμενα που συναντά άμεσα ή έμμεσα.
Τhe other side of the truth
To Τhe other side of the truth είναι μια ιστορική μυθοπλασία «λογοτεχνία ως μαρτυρία»(Gordimarer,2002). Αν και η Naidoo δηλώνει ότι δεν την έχει γράψει στοχεύοντας να περάσει κάποιο μήνυμα, το έργο και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ήρωες δίνουν πολλά ερεθίσματα στου αναγνώστες.
To The other side of the truth της Naidoo είναι στο τρίτο πρόσωπο και εξιστορεί την προσπάθεια δυο ορφανών προσφύγων από την Νιγηρία που δραπετεύουν από το σκληρό πολιτικό και κοινωνικό Αφρικανικό σύστημα, ζητούν άσυλο στην Βρετανία και εκεί αντιμετωπίζουν τον ρατσισμό και την σκληρότητα και αναθεωρούν αυτό που τους δίδαξαν οι γονείς του περί σωστού και λάθους. Η Νaidoo πιστεύει επίσης στη δύναμη του λογοτεχνικού ρεαλισμού. Θεωρεί ότι οι έφηβοι μπορούν να αντιμετωπίσουν την αλήθεια και να εκτεθούν σε πραγματικά γεγονότα που πολλές φορές είναι πικρά και δεν καταλήγουν σε θετική έκβαση. Το κάνει αυτό, ωστόσο, μέσω του κριτικού λογοτεχνικού γραμματισμού όπου οι ακραίες αυτές καταστάσεις παρουσιάζονται με έναν πιο ανθρώπινο τρόπο.
Διδακτικά στοιχεία, ωστόσο ,υπάρχουν στο βιβλίο. Είναι αδύνατον να αποτραπούν.
«Η αλήθεια διατηρεί τα χέρια πιο καθαρά από το σαπούνι» (π.81)
«Το ψέμα έχει επτά στριφογυριστά μονοπάτια, η αλήθεια έχει έναν ευθύ δρόμο»(π.148)
Mortal Engines
Το Mortal Engines, από την άλλη, είναι ένα μοντέρνο δυστοπικό μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας που προειδοποιεί τους εφήβους αναγνώστες για τις συνέπειες του καπιταλισμού στον κόσμο. (Hewingand Watson.2001). Δεν είναι τόσο άμεσο όσο τα άλλα δυο βιβλία που προαναφέραμε.Ο Reeve επιτίθεται στις συνέπειες του ολοκληρωτισμού (Sambell,2004) και το κάνει αυτό μέσα από βίαιες καταστάσεις και περιγράφοντας μια «επιβεβλημένη ανισότητα» με έναν υπερβολικό τρόπο.
Ο Reeves, επίσης, σε αντιθεση με τους Burgess και Naidoo που έχουν ως μέσο γραφής την αυθεντικότητα , χρησιμοποιεί την ειρωνεία και το λογοτεχνικό μέσο «Carnivalesque” (Sambell,2009).Ένα είδος όπου οι αντίθετες φωνές, που στηρίζουν ή παραβιάζουν την εξουσία, προβάλλονται μέσα από τη χρήση της παρωδίας και των μεγαλοποιημένων χαρακτήρων. Επιπλέον, ο Reeve θέτει ζητήματα, όσον αφορά τα έμφυλα στερεότυπα δίνοντας αρσενικά χαρακτηριστικά στην Hester και θηλυκά στον Τοm, δυό από τους κεντρικούς χαρακτήρες του βιβλίου.
Συνοπτικά, ο Burgess δεν λέει απλά μια ιστορία. Δείχνοντας στους νεαρούς αναγνώστες την πραγματικότητα στην χειρότερη της μορφή, με τον ένα ή με τον άλλον τρόπο, διδάσκει. Η βία, το σεξ ,τα ναρκωτικά και άλλα απαγορευμένα και αμφιλεγόμενα θέματα προκαλούν το ενδιαφέρον των εφήβων με απώτερο στόχο να μάθουν, μέσα από την αναγνωστική εξοικείωση τους, να τα αποφεύγουν. Το ίδιο ισχύει και για τα βιβλία των Naidoo και Reeve. Η ζωή δεν είναι ιδανική και τα βιβλία που περιέχουν πολλά ρεαλιστικά στοιχεία μπορούν να βοηθήσουν να παιδιά να ανταπεξέλθουν στις δυσκολίες που έρχονται με την ενηλικίωση, να αποτρέψουν καταστροφικές επιλογές ή να εμπνεύσουν την αλλαγή.
Η παρουσίαση του ιδεατού και του αδύνατου, χαρακτηριστικό πολλών παιδικών βιβλίων …αυτό είναι η πραγματική δυστοπία.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Burgess, M. 2009 ‘Sympathy for the devil’ in Montgomery, H. and Watson, N. J. (eds) Children’s Literature: Classic Texts and Contemporary Trends, Basingstoke, Palgrave Macmillan, pp. 315-20.
Burgess, M.,1996. Junk, Andersen Press.
Giles, J. 2000 ‘What is The Other Side of Truth?’ in Montgomery, H. and Watson, N. J. (eds) Children’s Literature: Classic Texts and Contemporary Trends, Basingstoke, Palgrave Macmillan, pp. 342-351.
Hunt, P., 2009. Instruction and delight. Children’s literature: Approaches and territories. England: Palgrave Macmillan,pp,12-26
Naidoo, B., 2007. The other side of truth. Puffin.
Naidoo, B. 2000 ‘A writer’s Journey: Retracing The Other Side of Truth’ in Montgomery, H. and Watson, N. J. (eds) Children’s Literature: Classic Texts and Contemporary Trends, Basingstoke, Palgrave Macmillan, pp. 332-351.
Reeve, P., 2001. Mortal Engines, Scholastic Inc.
Sambell, K. 2004 ‘Carnivalizing the Future:Mortal Engines’ in Montgomery, H. and Watson, N. J. (eds) Children’s Literature: Classic Texts and Contemporary Trends, Basingstoke, Palgrave Macmillan, pp. 374-387.
Stephens, J. 1996 ‘And it’s so real:Versions of Reality in Melvin Burgess’s Junk’ in Montgomery, H. and Watson, N. J. (eds) Children’s Literature: Classic Texts and Contemporary Trends, Basingstoke, Palgrave Macmillan, pp. 320-29.
