“Για το πνευματικό στήν τέχνη” Wassily Kandinsky

Τι αποκόμισα από το βιβλίο του Kandinsky λοιπόν;

Πάμε να τα πάρουμε από την αρχή. Είναι γνωστό ότι η υποφαινόμενη δεν κάθεται λεπτό χωρίς να κάνει κάτι δημιουργικό. Εάν είναι αρεστό ή όχι είναι άλλο θέμα. Μια ερώτηση που μου κάνουν συχνά είναι «πως τα καταφέρνεις;».

Απλά είναι τα πράγματα. Αμφιβάλλω εάν θα τα κατάφερνα σε αυτή τη ζωή, εάν δεν δημιουργούσα. Εάν έπρεπε να κάθομαι, να βλέπω σιωπηλά -στην πολιτισμένη έκδοση- τα κοινωνικά ,πολιτικά και οικονομικά δρώμενα χωρίς να έχω ένα καταφύγιο να κλειστώ. Κάθε μορφή τέχνης, λοιπόν, είναι ένα σχέδιο διαφυγής από την πραγματικότητα με σκοπό-και αυτό είναι το παράδοξο- να απεικονίσει την πραγματικότητα με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο.

Θα επαναλάβω την έκφραση «απλά είναι τα πράγματα» φτάνει να τα αποδομήσεις.

Για παράδειγμα, τι είναι ο κάθε θεσμός, η κάθε ομάδα που απονέμει τίτλους, η κάθε ιστοσελίδα, ο κάθε σύλλογος κτλ κτλ.

Είναι άνθρωποι που ένωσαν τις δυνάμεις τους και δημιούργησαν κάτι μεγαλύτερο που στην ουσία είναι αυτό που η μονάδα θαυμάζει.

Τι δίνει κύρος σε θεσμούς; Στις μέρες μας…τίποτα.

Τι χρειάζεται κάποιος για να γίνει ειδήμων ; Με χιούμορ θα απαντούσα…μπόλικους άσχετους, αλλά όχι, θα το δούμε αναλυτικά.

-Πτυχία; Από εκατό ο καθένας.

-Ταλέντο; Όσοι ασχολούνται με πάθος για κάτι στο τέλος ανακαλύπτουν και το ταλέντο τους ή ότι δεν έχουν ταλέντο. Εάν παραμείνουν σε έναν οργανισμό ατάλαντοι…ε … αυτό και εάν είναι ταλέντο!

-Κοινωνικές σχέσεις ; Άφθονες.

Τι λείπει λοιπόν ;

Η συλλογικότητα. Η ουσιαστική συλλογικότητα. Η ανάγκη λοιπόν να εκφραστείς ως ομάδα, να δράσεις και να παραμερίσεις το Εγώ σου.

Ο άνθρωπος, όμως, την εποχή των «σέλφις» και του απόλυτου ναρκισσισμού δεν έχει μάθει να είναι «μαζί».

Στο θέμα μας…

Και πάμε στην ανάγκη του καλλιτέχνη να επιβιώσει μέσα από την τέχνη του ώστε να μην βυθιστεί. Δεν του επιτρέπεται να σταματήσει να εξελίσσεται και να πειραματίζεται διότι η πρόοδος μπορεί μόνο να επιτευχθεί μέσα από ένα αδυσώπητο αγώνα. Αυτό που κάνει τους πρωταθλητές στο είδος τους είναι το όραμα και η συνεχής προσπάθεια. Μας δίνει και το παράδειγμα του Beethoven ο οποίος έφτασε σε ένα επίπεδο που σπάνια ένας καλλιτέχνης επιτυγχάνει, αλλά αναγνωρίστηκε μετά θάνατον. Και τι έγινε; Για τη δόξα το έκανε, θα μου πείτε; Συμφωνώ απολύτως. Το έκανε διότι εάν δεν το έκανε…θα υπήρχαν τεράστιες επιπτώσεις στην ψυχική του υγεία. Δεν είναι και λίγες οι περιπτώσεις, βέβαια , όπου η τελειομανία οδήγησε σε ψυχικά και σωματικά προβλήματα.

O Kandinsky, λοιπόν, σε αυτό το βιβλίο αναφέρεται στην ιδέα του πνευματικού τριγώνου που εμπεριέχει τις προσπάθειες του καλλιτέχνη προς την τελειότητα, την σημασία των χρωμάτων, της μουσικής αλλά και κάθε μορφή τέχνης που πηγάζει από τον πνευματικό κόσμο του καλλιτέχνη και δεν είναι μια απλή αναπαραγωγή κανόνων. Είναι μια αρμονία του εσωτερικού και του εξωτερικού του κόσμου.

Τα γράφει υπέροχα στον πρόλογο της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου από τις εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ ο Δημήτρης Δεληγιάνης ξεκινώντας με τα λόγια του Wilhelm Worringer:

“Δεν είναι τάχα η στιγμή να παραδεχτούμε ειλικρινά ότι γύρω άπ’ το σύνολο των συναισθημάτων συσσωρεύτηκε τόση συναισθηματική υποκρισία, συνειδητή ή ασυνείδητη, τόση συμβατικότητα και συναισθηματικός αυτοματισμός, εσωτερικά κενός, τόση πλασματική παίδευση, ώστε να μην ξέρουμε πια εάν κάτω απ΄αυτή τη φλούδα έμεινε στη ζωή κάποιο στοιχειώδες καλλιτεχνικό συναίσθημα; »

Να το διαβάσετε το βιβλίο, εάν τρέχει καλλιτεχνικό αίμα στις φλέβες σας.

Παρουσίαση

Όταν ο Kandinsky λέει ότι η φόρμα πρέπει να εκφράσει κατά τον πιο εκφραστικό τρόπο το εσωτερικό της περιεχόμενο πρόκειται ουσιαστικά για το “ασύλληπτο” πέρασμά του απ’ τον εξπρεσιονισμό στην αφαίρεση. Είναι η εποχή που έχει τελειώσει τη συγγραφή του “Για το Πνευματικό στην Τέχνη” και φτιάχνει την “πρώτη αφηρημένη ακουαρέλα”. Τα γεωμετρικά σχήματα – σύμβολα που παρατηρούμε στα έργα του της περιόδου 1910-1920/22 αποτελούν τα σημεία της τελικής ευθείας, το κλειδί ανάμεσα στο προσωκρατικό όριο και στην κάθαρση του πέρατος. Αυτό που έχτισε στην επιφάνεια δεν είναι παρά η αντανάκλαση ενός σχεδιασμού κάτω απ’ την επιφάνεια. Πνεύμα κονστρουκτιβιστικό με έκκεντρο κίνηση που, όπως σημειώνει ο Giulio Carlo Argan, “υποχρεώνεται ταπεινά να ξαναθεωρήσει ολόκληρο το πρόβλημα της ζωγραφικής του για να φτάσει σ’ έναν ορισμό πιο φωτεινό γύρω απ’ την αξία των σημείων, της στοιχειώδους γεωμετρικής φόρμας και των χρωμάτων” […] Ο καλλιτέχνης – δημιουργός “χώνει βαθιά στη φόδρα του την κάννη του” και θεωρεί τον κόσμο σαν μια δική του υπόσταση και τον ίδιο του τον εαυτό τίποτ’ άλλο από μια κατάσταση του κόσμου. Αφιερωμένος στην πορφυρή του σκιά αφήνει μια δέσμη φωτός να πετάξει στον αέρα. Εμείς για να τον δούμε ολόκληρο πρέπει να μπούμε στη σκιά του… (Απόσπασμα από τον πρόλογο της έκδοσης)